Co wchodzi w zakres geologii dynamicznej? Geologia dynamiczna to jedna z najważniejszych odnóg geologii. Zajmuje się wszystkimi procesami endogenicznymi i egzogenicznymi na naszej planecie. Inaczej mówiąc, zajmuje się ruchami powierzchni Ziemi. Procesy dynamiczne zachodzą w warstwach geologicznych praktycznie codziennie, choć czasami nie jesteśmy ich w stanie zauważyć. Co wchodzi w skład geologii dynamicznej i w czym może się ona przydać ludzkości?
Podstawowy podział geologii dynamicznej
Najważniejszą zasadą procesów dynamicznych jest aktualizm geologiczny. Polega on na założeniu, że procesy geologiczne, które działy się w przeszłości są takie same jak teraz. Innymi słowy, to co działo się w okresie jury (kiedy żyły dinozaury) było mniej więcej podobne do procesów, które dzieją się teraz. Możemy posługiwać się wtedy tymi samymi przykładami. Taka sama była hydrogeologia lub magmatyzm skał. Należy tutaj dodać, że dotyczy to tylko Ziemi, a nie innych ciał niebieskich.
Procesy geologii dynamicznej dzielą się na endogeniczne i egzogeniczne. Te pierwsze są procesami wewnętrznymi, czyli ruchami spowodowanymi wnętrzem Ziemi. Dochodzi tam do przemieszczania materii. Są one ważne z perspektywy badania gruntu, bo na terenie wykopów mogą pojawić się skały magmowe czy metamorficzne. Powstają one w wyniku ruchów magmy wewnątrz skorupy kontynentalnej.
Procesy egzogeniczne z kolei są procesami zewnętrznymi, które możemy obserwować w codziennym życiu. Związane są one z geosferami, czyli hydrosferą, atmosferą i biosferą. To przemieszczanie się skał i minerałów na powierzchni lądu.
Najważniejsze procesy wewnętrzne i ich wpływ na ludzi
Procesy endogeniczne, choć pozornie niewidoczne – silnie wpływają na życie człowieka. Wstrząsy i drgania wewnątrz Ziemi mogą przyczyniać się do powstawania trzęsień ziemi. Wykrycie ich z wyprzedzeniem przez sejsmologów sprawi, że rzeczoznawcy budowlani inaczej będą projektować budynki. Odpowiednie zabezpieczenia, chociażby przed tsunami, pozwolą ocalić wiele istnień ludzkich i ich domów. Innym zagrożeniem dla ludzkości są procesy magmowe. W obrębie skorupy ziemskiej dochodzi do przemieszczeń magmy, czyli ciekłych skał poddanych wysokiej temperaturze. Często wydobywają się one na powierzchnię Ziemi dzięki wulkanom, czyli stożkom powierzchniowym, które zakończone są kraterami. Magma, które wydostaje się na zewnątrz nosi nazwę lawy. Odpowiednie przewidywanie zjawisk magmowych pozwala na uniknięcie zalania miasta lub pobliskich wiosek.
Procesy magmowe wewnątrz skorupy ziemskiej, bez wypływu na jej powierzchnię to plutonizm. Dzięki nim wewnątrz Ziemi powstają skały metamorficzne, czyli przeobrażone. Zmienia się ich struktura, tekstura, skład mineralny i chemiczny. Mogą mieć też wpływ na skały osadowe, co muszą uwzględniać badania geologiczne gruntu. W dłużej perspektywie ważne są też ruchy orogeniczne, związane z powolnym powstawaniem gór. Mogą trwać nawet miliony lat. Polegają na stopniowym wypiętrzaniu skał w tak zwanych geosynklinach.
Zagrożenia wynikające z ruchów zewnętrznych
Co prawda procesy egzogeniczne nie są tak groźne dla człowieka jak endogeniczne, ale bardziej wpływają na wygląd powierzchni ziemi. Najbardziej niebezpieczne są bez wątpienia ruchy masowe ziemi. Polegają one na grawitacyjnym przemieszczaniu dużych mas skalnych. Rzeczoznawca budowlany musi pilnie zwracać uwagę na osuwiska czy skarpy, które mogą zwalić się na budynek. Ważne są wtedy odpowiednie zabezpieczenia typu siatki heksagonalne.
Ważnymi czynnikami, który kształtują zewnętrzną część skorupy są: słońce, powietrze, woda i organizmy żywe. Rozpad mechaniczny i rozkład chemiczny skał z nimi związany nazywa się wietrzeniem. Nagrzewanie słońca może powodować insolację, czyli rozpad skały z powodu rozszerzalności cieplnej. Woda z kolei może zamarzać wewnątrz ośrodka skalnego, przez co powiększa swoją objętość o około 10%. Rozsadzić skałę może też sól, która pod wpływem procesów chemicznych ma umiejętność rozszerzania się. Wietrzenie silne wpływa na powierzchnię terenu i geolodzy muszą przewidywać wynikające z tego zagrożenia.
Na rzeźbę terenu największy wpływ ma erozja. To proces niszczenia terenu przez poprzez wodę, słońce, siłę grawitacji czy przemieszczanie się organizmów. Różni się od wietrzenia tym, że zachodzi na większych powierzchniach i nie wpływa tylko na konkretne skały. Na erozję może mieć wpływ przykładowo poruszający się lodowiec. Spłukiwać teren może woda deszczowa. Rzeka z kolei przyczynia się do przemieszczania cząstek skalnych na duże odległości. Minerały może porywać nawet wiatr i przenosić je na kilka tysięcy kilometrów.
Co jest najważniejsze z perspektywy człowieka?
Firma geologiczna musi uwzględniać wszystkie elementy geologii dynamicznej. Zagrożeniem dla budynków mogą być zarówno procesy zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Nie może ona skupiać się wyłącznie na właściwościach gruntu. Niebezpieczeństwo może wynikać z pobliskich osuwisk, które mogą zasypać budynek lawiną skał. W pobliżu miejscowości może znajdować niewygasły wulkan, który w każdym momencie może ponownie wybuchnąć. Geologia dynamiczna uczy geologów, że stare procesy mogą nieustannie się powtarzać i nigdy nie należy lekceważyć zagrożenia. Odpowiednia interpretacja geologii może uratować jeszcze niejedno życie.
